Dreckig / over de mis

Enigszins ironisch is het voor mij als protestantse dame wel, dat mijn eerste grondige kennismaking met het de Rooms-Katholieke kerk plaatsvindt in de stad waar de reformatie haar oorsprong vond. Luther studeerde hier aan de universiteit, werd in de Dom tot priester gewijd en leefde als monnik in het Augustinerklooster. Hier moet het dus geweest zijn, het verdorven katholieke systeem waar Luther niet langer meer mee kon leven. 

Maar Luther of geen Luther, bijna 500 jaar later zijn mijn ervaringen overwegend positief. Sommige dingen vind ik weliswaar lastig te begrijpen - of misschien wel te begrijpen maar lastig mee te beleven, bijvoorbeeld alle Marialiederen die deze dagen gezongen worden (15 augustus werd het hoogfeest Maria ten hemelopneming gevierd).
   Maar een goed begin was de preek tijdens de eerste zondagse mis die ik hier bijwoonde. De priester preekte over de heilige Edith Stein, "jodin, atheïst, christen, zuster" in een taal die niet anders dan van Thomas Halik afkomstig kon zijn, een theoloog van wie ik grote fan ben. En het klopte: de priester vertelde mij later de theologie van Halik ook zeer te waarderen. Hij vertelde bovendien dat Halik net als Luther hier in Erfurt gestudeerd heeft en tot priester is gewijd.
    Natuurlijk is het ontzettend protestants van mij om een mis te beoordelen naar de preek, maar dat de preek totaal niet over de gelezen tekst ging, is me dan weer nauwelijks opgevallen...

Wat me wel opvalt is de aan de ene kant heel kleine en aan de andere kant ook weer grote rol van de parochianen tijdens de mis. Rondom het altaar vinden allerlei rituelen plaats waar de parochianen part noch deel aan hebben, van de consecratie tot het wegbrengen van de kelken en van het verlichten van het evangelie tot het vasthouden van de bisschopsstaf en -mijter door de misdienaren. Dat geeft vrijheid om op afstand te blijven als je wilt - moeders met spelende kinderen scharrelen rustig rond achterin de kerk, toeristen komen en gaan - en het geeft vrijheid om je eigen houding ten opzichte van het het gebeuren te bepalen. Wanneer men knielt en zit en staat is weliswaar voorgegeven, maar sommigen knielen ook vaker en anderen minder of helemaal niet. Die vrijheid vind ik niet alleen maar positief. Ik voel me in de mis veel meer een individu dan lid van een gemeenschap die samenkomt rond woord, brood en wijn.
    Tegelijkertijd wordt er, juist door het knielen, zitten en staan en natuurlijk door de communie, niet alleen geestelijke maar ook lichamelijke betrokkenheid gevraagd. Heel mooi vind ik het gebruik om kinderen die nog niet ter communie gaan te zegenen met een kruisteken op hun voorhoofd. De priester gaat voor kleine kinderen diep door de knieën en een slapende baby op de arm van zijn moeder krijgt nog even een aai over zijn bol. Ook ik mocht zo'n zegen ontvangen - hoewel onze gastvrouw heeft gezegd dat het mag, ga ik liever toch niet ter communie.

Afgelopen zondag preekte (daar komt mijn protestantse ik alweer om de hoek kijken) over lichamelijkheid. Hij benadrukte dat Jezus, juist als Zoon van God, van begin tot einde tot aan zijn enkels in de modder van het aardse leven gestaan heeft. Van het bloed en slijm rondom zijn geboorte tot het speeksel waarmee hij de stomme man genas tot zijn gruwelijke einde aan het kruis. "Dreckig" was het woord dat hij steeds weer gebruikte. "En dan kun je wel zeggen dat de eucharistie slechts symbolisch bedoeld is, maar bij het Laatste Avondmaal was het voor Jezus klip en klaar dat zijn lichaam de volgende dag werkelijk gebroken zou worden."

Zonder de discussie over transsubstantiatie aan te gaan, denk ik dat hij hier een punt te pakken heeft dat ik maar al te gemakkelijk vergeet. En dat heeft met lichamelijkheid te maken. Mijn geloof kan misschien wel een beetje "Dreck" gebruiken...