Bestaat er zoiets als missionaire liturgie?
Met die vraag kwam ik afgelopen zaterdag thuis van het Landelijk Missionair Festival.
Twee mogelijke antwoorden had ik gehoord, zo verschillend als water en vuur.
1.
Kliederig, knoeierig, rommelig, chaotisch (en zo nog een stuk of vijf bijvoeglijke naamwoorden die door de simultaan-vertaler bedacht werden voor het woord 'messy'): dat is wat liturgie moet zijn volgens Lucy Moore. Zij is voortrekker van Messy Church, een nieuwe vorm van kerk-zijn die in Nederland navolging krijgt onder de noemer Kliederkerk. Geen kinderkerk, maar diensten voor jong en oud sámen, waar je niet hoeft stil te zitten maar creatief bezig bent, waar je niet niet alleen luistert maar actief meedoet in de viering, en samen een maaltijd deelt. Je hoeft niet perfect te zijn, niet in een keurslijf te passen om erbij te horen in de kerk. De kerkdienst is heilige chaos, zoals Gods Geest zelf chaotisch is en vreemde wegen gaat. En wat te denken van Jezus' dood aan het kruis? Meer messy dan dat kun je je haast niet voorstellen.
2.
Kwaliteit, schoonheid, orde, muzikaliteit: dat zijn enkele van de eigenschappen van de evensong die in Nederland door veel bezoekers gewaardeerd worden. Wij als zangers van het Vocaal Theologen Ensemble doen een poging daaraan te tippen tijdens de workshop 'Choral Evensong' van onze dirigente Hanna Rijken. Onder het zingen bedenk ik me dat juist achter zulke sterk 'hoogliturgische' vormen van liturgie (en bijvoorbeeld nog véél sterker in de Oosters-Orthodoxe kerk) de gedachte zit van een 'voorproefje' van de hemel. Gods perfectie vraagt van ons zorgvuldigheid.
En zo zijn beide antwoorden terug te voeren op een gesprek over God, en over hoe God in deze wereld aanwezig is: als de gebroken gestalte aan het kruis, als de chaotische Geest, of als de perfecte schepper? (Waaruit weer eens blijkt dat liturgische voorkeuren zoveel meer zijn dan een kwestie van smaak...) Het zijn ook de twee liturgische en theologische zielen in mijn eigen borst. Mijn eerste liefde was de zorgvuldige, strakke liturgie, met klanken, woorden en structuren die niet de mijne zijn maar die me meevoeren en opnemen. Steeds meer ontdek ik ook die andere kant: hoe goed het kan zijn om twijfels, vragen, gebrokenheid, kortom: imperfectie, ook uit te drukken in de vormen die je gebruikt.
Ik zou niet kunnen kiezen.
Wat een mooie beschouwing Lieke! Een festival dat nog even met je mee blijft gaan.
BeantwoordenVerwijderenDankjewel Sander! Dat gaat het zeker, al was het alleen al de enthousiaste sfeer van nieuwe plannen en gedrevenheid!
VerwijderenMooie gedachten Lieke die niet met elkaar lijken te rijmen. De naar schoonheid reikende liturgie van de Evensong en de met de poten-in-de-modder-benadering van Messy Church. 'Mooier kunnen we het niet maken' lijkt de laatste de zeggen. 'Leuker ook niet' zegt de eerste.
BeantwoordenVerwijderenIk was niet op het LMF maar luisterde even verderop in de Dom naar een bijna hemelse st. Maartensmis van di Lasso. Daar hetzelfde contrast: zinnestrelende muziek, terwijl de aanleiding ervan een niemandallig voorvalletje was: soldaat ontmoet bedelaar en geeft de stinkende sloeber de helft van zijn mantel.
Is dat wat liturgie en kunst verbindt. Het maakt het lelijke niet mooi, maar verheft het. Laat zien waar het werkelijk om gaat. Ook ons lelijke, onaffe leven is voor God niet te min om daarin zijn liefde te laten zien. Liturgie vormt om, uiteindelijk ook mijzelf. Dat heet incarnatie.
Dank Lieke!
Dankjewel Martin, dat zijn rake woorden! Maar om ons om te vormen, moet liturgie ons wel eerst raken, we moeten ons opgenomen weten. Zou het dan daar toch weer een kwestie van smaak zijn waar je door geraakt wordt?
Verwijderen